Tiểu thương đóng cửa hàng loạt
Ngay sau khi Thủ tướng Chính phủ ban hành Công điện số 65/CĐ-TTg ngày 15-5-2025, Chỉ thị số 13/CT-TTg ngày 17-5-2025 và Công điện số 72/CĐ-TTg ngày 24-5-2025 về việc mở đợt cao điểm, tăng cường đấu tranh ngăn chặn, đẩy lùi tình trạng buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả, xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ, nhiều tiểu thương, hộ kinh doanh tại Hà Nội rơi vào tình trạng "bán không dám, nghỉ chẳng đành".
Không ít tiểu thương, hộ kinh doanh đã tạm dừng hoạt động, chủ động đóng cửa hàng loạt để “né” kiểm tra, trong bối cảnh chưa kịp hiểu rõ, thích ứng với những quy định mới.
Từng là điểm đến tấp nập suốt từ sáng sớm tới khuya muộn, chợ Nhà Xanh (phường Dịch Vọng Hậu, quận Cầu Giấy, Hà Nội) nay bỗng trở nên lặng lẽ bất thường.
Chợ Nhà Xanh (phường Dịch Vọng Hậu, quận Cầu Giấy, Hà Nội) nay bỗng trở nên lặng lẽ bất thường.
Hàng loạt ki-ốt đóng kín cửa, phủ bạt che ngang, một vài gian hàng mở hờ, treo lèo tèo vài món đồ – như ngầm báo hiệu: vẫn buôn bán, nhưng sẵn sàng… rút lui bất cứ lúc nào. Không còn cảnh mời chào, không còn tiếng mặc cả, chỉ còn cảm giác dè dặt, cẩn trọng bao trùm cả khu chợ vốn nhộn nhịp bậc nhất dành cho sinh viên Hà Nội.
Khi được hỏi về lý do, một tiểu thương còn bán tại chợ chỉ ngập ngừng chia sẻ: “Từ giờ, chợ chỉ bán về buổi tối, từ 5 giờ chiều mới bắt đầu hoạt động. Sau một tuần, chúng tôi mới bày bán lại như bình thường”.
Hàng loạt ki-ốt đóng kín cửa tại chợ Nhà Xanh.
Chị Phạm Thị Thu Hà - sinh viên tại Đại học Thương Mại bày tỏ khá bất ngờ trước cảnh tượng tại chợ: “Trước đây, mỗi lần tôi đến đây là kẹt xe, tắc đường, đông đúc. Giờ thì vắng hẳn, hàng hóa cũng không còn nhiều để lựa chọn nữa”.
Khách vắng, người bán cũng chẳng còn hứng chào mời. Giao dịch diễn ra nhanh, nhỏ giọt, như thể “càng yên càng tốt”.
Nhiều cửa hiệu đóng cửa im lìm, tháo dỡ biển hiệu hoặc treo biển “dừng hoạt động”, thậm chí là “cho thuê cả nhà”.
Một tiểu thương tại chợ nói: “Giờ tâm lý chung là thủ thế. Có đoàn kiểm tra thì nghỉ bán vài hôm, nghe ngóng xem “có bị sao không” rồi mới tính tiếp. Ai cũng sợ bị phạt vì không có hóa đơn hay nguồn gốc rõ ràng. Hàng thì có sẵn đấy, nhưng cất hết rồi”.
Không chỉ riêng chợ Nhà Xanh, tình trạng “mở một nửa, đóng phần lớn” cũng đang lan rộng ở nhiều khu vực buôn bán sầm uất khác trên địa bàn Hà Nội.
Tại tuyến phố Kim Mã – nơi tập trung nhiều cửa hàng thời trang, túi xách, giày dép – bức tranh kinh doanh cũng gặp phải tình cảnh tương tự. Nhiều cửa hiệu đóng cửa im lìm, tháo dỡ biển hiệu hoặc treo biển “dừng hoạt động”, thậm chí là “cho thuê cả nhà”.
Các tuyến phố cổ như Hàng Ngang, Hàng Đào, Hàng Đường – vốn là “thủ phủ” bán buôn và bán lẻ thời trang lâu năm tại Hà Nội. Những con phố từng đông nghịt người mua kẻ bán, giờ thưa vắng lạ thường. Hàng loạt cửa hàng treo rèm, kéo kín cửa cuốn không bật sáng đèn.
"Không hiểu gì, làm liều lại thành ra vi phạm”
Trong bối cảnh các đợt kiểm tra đồng loạt được triển khai trên diện rộng, nhiều tiểu thương cho biết họ không chỉ lo ngại về hóa đơn, nguồn gốc hàng hóa, mà còn hoang mang trước những thay đổi lớn trong chính sách thuế vừa được ban hành.
Theo ghi nhận, phần lớn hộ kinh doanh tại các chợ truyền thống và phố chuyên doanh đều mới chỉ “nghe loáng thoáng” về quy định mới, chưa nắm được đầy đủ nội dung, càng chưa rõ phải bắt đầu từ đâu. Việc thiếu thông tin, thiếu hướng dẫn cụ thể khiến không ít người rơi vào tình thế “đứng giữa ngã ba đường”, không biết nên tiếp tục bán hàng hay tạm dừng để tránh sai sót.
Tình trạng “mở một nửa, đóng phần lớn” đang lan rộng ở nhiều khu vực buôn bán trên Hà Nội.
Cụ thể, theo quy định tại Nghị định số 70/2025/NĐ-CP, từ ngày 1/6/2025, hộ kinh doanh trong một số ngành nghề có doanh thu từ 1 tỷ đồng/năm trở lên không nộp thuế theo hình thức khoán như trước mà phải xuất hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền kết nối dữ liệu với cơ quan thuế, nộp thuế theo doanh thu thực tế. Những hộ không triển khai đúng quy định sẽ có nguy cơ bị xử phạt hành chính.
Cùng với đó, người bán cho biết họ từng nghe qua quy định mới trong Nghị định 70, nhưng chưa ai chỉ rõ cho họ cách làm, phần mềm nào cần tải, thiết bị nào cần mua.
Sự dè dặt lan rộng cho thấy tâm lý “phòng thủ” của tiểu thương.
Dù đã có kinh nghiệm bán hàng hơn 15 năm, bà Nguyễn Thị Luyến vẫn bày tỏ sự hoang mang: “Nghe nói phải có máy tính tiền, phải xuất hóa đơn điện tử ngay khi bán. Nhưng tôi mới dùng điện thoại cảm ứng được vài năm nay, nói thật là không biết bắt đầu từ đâu”.
Phần lớn những người bán hàng truyền thống đều có đặc điểm chung: quy mô nhỏ, buôn bán theo kinh nghiệm, không kế toán, không sổ sách bài bản. Việc yêu cầu số hóa toàn bộ quy trình kinh doanh chỉ sau một mốc ngày cụ thể khiến họ lúng túng, thậm chí bị sốc.
“Tôi không chống chính sách, nhưng chính sách phải có cầu nối với người dân. Bọn tôi bán hàng không trốn tránh, nhưng muốn làm đúng thì cũng cần có thời gian, người hướng dẫn cụ thể. Chứ bây giờ không hiểu gì, làm liều lại thành ra vi phạm”, bà Luyến nói.
Sự dè dặt lan rộng không chỉ cho thấy tâm lý “phòng thủ” của tiểu thương, mà còn phản ánh khoảng trống thông tin, thiếu hỗ trợ chuyển tiếp trong quá trình thực thi quy định mới. Càng ở các chợ truyền thống và tuyến phố cũ, khoảng cách giữa chính sách và thực tế càng lớn – và đó là lý do khiến những cánh cửa kéo vẫn im lìm, chưa dám mở toang trở lại.
"Chủ trương thì đúng nhưng cách thực hiện cần phải điều chỉnh"
Chia sẻ với Người Đưa Tin, chuyên gia kinh tế, TS. Huỳnh Thanh Điền (Trường ĐH Nguyễn Tất Thành) cho rằng phản ứng của người kinh doanh nhỏ lẻ trước các quy định mới là điều dễ hiểu.
Theo đó, khu vực kinh tế phi chính thức ở Việt Nam đã hình thành và tồn tại suốt nhiều thập kỷ, không phải vì người dân cố tình trốn tránh nghĩa vụ, mà bởi hệ thống quản lý và hỗ trợ chưa đủ sức khuyến khích họ kinh doanh theo hướng bài bản, minh bạch.
Chuyên gia kinh tế, TS. Huỳnh Thanh Điền (Trường ĐH Nguyễn Tất Thành).
Việc bán hàng rong, thực phẩm và mỹ phẩm "nhà làm" không truy xuất được nguồn gốc đã trở thành một hình thức mưu sinh quen thuộc. Nay chuyển sang cơ chế kê khai, hóa đơn đầy đủ khiến nhiều người lúng túng.
"Chủ trương thì đúng nhưng cách thực hiện cần phải điều chỉnh. Không thể buộc hộ kinh doanh thay đổi một cách đột ngột", ông nhấn mạnh.
Ông cũng đề xuất những hộ kinh doanh có quy mô lớn cần được khuyến khích chuyển đổi lên doanh nghiệp (DN) bằng cách miễn thuế 3 năm, hỗ trợ kế toán - kê khai, đồng thời có hướng dẫn cụ thể. Giai đoạn đầu nên tạm dừng thanh - kiểm tra, thay vào đó là tuyên truyền, hỗ trợ kỹ thuật để họ thích nghi dần.
Theo vị chuyên gia, nếu được hướng dẫn tận tình và nhìn thấy lợi ích rõ ràng, người dân sẽ chủ động thay đổi chứ không cần bắt buộc. Những phản ứng hiện tại là tự nhiên, nhưng sẽ sớm được tháo gỡ nếu chính sách được thực hiện đúng cách, có sự đồng hành từ cơ quan chức năng.
Đồng thời, để giảm áp lực cho hộ kinh doanh trong giai đoạn đầu chuyển sang hóa đơn điện tử, bà Nguyễn Thị Cúc – Chủ tịch Hội Tư vấn Thuế Việt Nam đề xuất nên áp dụng giải pháp linh hoạt: cho phép gửi hóa đơn qua các nền tảng như Zalo hoặc email thay vì bắt buộc phải in hóa đơn giấy ngay tại điểm bán.
"Cách làm này không chỉ tiết kiệm chi phí đầu tư thiết bị, mà còn giúp đơn giản hóa quy trình, phù hợp với điều kiện thực tế của phần lớn tiểu thương hiện nay", Chủ tịch Hội Tư vấn Thuế Việt Nam giải thích.
Bà Nguyễn Thị Cúc – Chủ tịch Hội Tư vấn Thuế Việt Nam.
Khi chuyển sang cơ chế kê khai theo hóa đơn điện tử và doanh thu thực tế, đòi hỏi các hộ phải thay đổi thói quen kinh doanh, từng bước chuyên nghiệp hóa quy trình quản lý. Đây cũng là bước chuyển quan trọng, giúp họ phát triển bền vững và minh bạch hơn trong dài hạn.
Tuy nhiên, rào cản lớn nhất không nằm ở quy định pháp lý mà ở tâm lý lo ngại, thiếu tự tin về công nghệ và sợ bị “siết thuế”. Thực tế, nếu chuyển lên mô hình doanh nghiệp, các hộ kinh doanh sẽ có cơ hội tiếp cận nhiều chính sách hỗ trợ như miễn thuế trong thời gian đầu nếu lỗ, được hướng dẫn kế toán, hưởng ưu đãi tín dụng và tham gia các chương trình xúc tiến thương mại.
"Việc trở thành doanh nghiệp không có nghĩa là sẽ phải nộp thuế cao hơn. Ngược lại, nếu kê khai và hạch toán đầy đủ, doanh nghiệp có thể chỉ phải đóng thuế dựa trên lợi nhuận thực tế, thay vì mức khoán ước chừng như trước", bà Cúc giải thích.
Vì vậy, chuyển đổi mô hình không chỉ là yêu cầu quản lý mà còn là cơ hội để hộ kinh doanh nâng cấp chính mình trong môi trường cạnh tranh ngày càng khắt khe.
