Người trẻ 'ngại cưới, lười sinh' vì một lý do

Giá nhà Hà Nội, TP.HCM tăng vượt quá khả năng mua của người dân dẫn tới xu hướng "ngại cưới, lười sinh". Ảnh minh họa: Phương Lâm.

Hội Môi giới bất động sản Việt Nam (VARS) vừa công bố báo cáo “Tỷ suất sinh giảm và tác động dài hạn đến thị trường nhà ở”, cảnh báo mức sinh thấp kỷ lục đang tạo áp lực kép lên cả kinh tế - xã hội và thị trường bất động sản.

Lý do người trẻ "ngại cưới, lười sinh"

Theo VARS, Việt Nam đang bước vào giai đoạn già hóa dân số nhanh chóng. Cùng với xu hướng kết hôn muộn, tâm lý 'ngại cưới, lười sinh' ngày càng phổ biến, đặc biệt tại các đô thị lớn, tốc độ sụt giảm dân số trong độ tuổi lao động và lập gia đình diễn ra nhanh hơn dự kiến.

Số liệu của Cục Thống kê cho thấy độ tuổi kết hôn trung bình lần đầu đã tăng từ 24,1 tuổi (1999) lên 27,2 tuổi (2024). Mức sinh năm 2024 chỉ còn 1,91 con/phụ nữ, giảm một nửa so với năm 1989 và thấp nhất trong lịch sử.

Tại Hà Nội, TP.HCM, tỷ suất sinh đang tiến tới vùng “sinh thấp nghiêm trọng” (dưới 1,3 con/phụ nữ) theo phân loại của Liên Hợp Quốc.

VARS cho biết chi phí sinh hoạt và giá nhà ở tăng mạnh, vượt xa thu nhập trung bình của giới trẻ, là nguyên nhân chính đẩy nhiều người ra khỏi khả năng lập gia đình, sinh con. "Ngại cưới, lười sinh" không chỉ là hệ quả của đời sống đắt đỏ mà còn dần tác động ngược, làm giảm nhu cầu nhà ở trong dài hạn.

Phân tích của Viện Nghiên cứu đánh giá thị trường bất động sản Việt Nam (VARS IRE) cho thấy mức sinh giảm khiến quy mô hộ gia đình nhỏ lại, số lượng hộ mới hình thành ít hơn.

Nhóm khách hàng chủ lực của thị trường - dân số trong độ tuổi lao động và lập gia đình - cũng giảm dần. Điều này kéo theo nhu cầu nhà ở suy yếu, dịch chuyển sang các sản phẩm diện tích vừa và nhỏ, tối ưu chi phí, thay vì căn hộ lớn.

Tỷ lệ hấp thụ giảm rõ rệt ở những phân khúc không phù hợp với xu hướng nhân khẩu học mới. Trong khi đó, giá nhà vẫn cao, chưa được điều chỉnh linh hoạt. Các căn hộ diện tích lớn, tổng giá trị cao gặp khó khăn tiêu thụ, tồn kho tăng, vòng quay vốn chậm, áp lực thanh khoản đè nặng lên chủ đầu tư.

Báo cáo của VARS nhận định: “Giá nhà liên tục tăng vượt xa khả năng tài chính của phần lớn người dân, trong khi thu nhập không theo kịp tốc độ tăng giá. Một bộ phận lớn thế hệ trẻ đang dần từ bỏ kỳ vọng sở hữu nhà riêng và chuyển sang thuê lâu dài”.

Thực trạng này vừa làm giảm nhu cầu mua bất động sản, vừa tác động tiêu cực tới quyết định kết hôn, sinh con, đẩy nguy cơ giảm tỷ lệ sinh trong tương lai.

VARS dẫn kinh nghiệm từ Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore, cho biết mức sinh thấp kéo dài kết hợp giá nhà cao dẫn đến thiếu hụt lao động trẻ, gánh nặng an sinh xã hội gia tăng, tăng trưởng kinh tế bị đe dọa.

Cần chính sách kiểm soát giá nhà

Để tránh rơi vào vòng xoáy này, VARS đề xuất chính sách đồng bộ nhằm kiểm soát giá nhà ở mức hợp lý, mở rộng nguồn cung nhà giá phải chăng, hỗ trợ tài chính cho người trẻ mua nhà, đồng thời kết hợp các biện pháp khuyến khích kết hôn và sinh con.

Cụ thể, Chính phủ cần đẩy mạnh phát triển nhà ở xã hội tại các đô thị lớn, đặc biệt mô hình cho thuê và thuê mua. Nhà nước giữ vai trò chủ lực hình thành quỹ nhà ở này. Cùng với đó, khuyến khích doanh nghiệp phát triển nhà ở thương mại giá phù hợp thông qua ưu đãi thủ tục, tín dụng, hoặc cộng điểm khi tham gia đấu thầu dự án.

Ngoài ra, thị trường cũng nên chuyển dịch một phần sang mô hình "xây để cho thuê" nhằm khai thác dòng tiền ổn định dài hạn. Mô hình này có thể triển khai thông qua quỹ đầu tư bất động sản hoặc hợp tác công - tư, trong đó Nhà nước cung cấp quỹ đất, hạ tầng, còn doanh nghiệp đầu tư và vận hành.