Phát súng đầu tiên được bắn ra vào ngày 23/5, khi BYD bất ngờ tuyên bố giảm giá sâu từ 10% đến 30% cho hàng loạt mẫu xe chủ lực.
Mẫu xe giá rẻ Seagull được hạ xuống chỉ còn 55.800 nhân dân tệ (khoảng 7.700 USD), một mức giá gây chấn động. "Đòn tấn công" này ngay lập tức tạo ra một cơn địa chấn. Thị trường phản ứng dữ dội. Chỉ trong vài tuần, cổ phiếu BYD niêm yết tại Hong Kong đã lao dốc hơn 15%, thổi bay khoảng 22 tỷ USD vốn hóa.
Chính Phó chủ tịch điều hành của BYD, bà Stella Li, trong một cuộc phỏng vấn với Bloomberg, cũng phải thừa nhận rằng cuộc cạnh tranh tại quê nhà đang ở mức "vô cùng khốc liệt và không bền vững". Dù vậy, bà vẫn khẳng định tham vọng toàn cầu của hãng với kế hoạch đầu tư 20 tỷ USD để chinh phục thị trường châu Âu. "Khi BYD đã quyết định, chúng tôi sẽ dốc toàn lực", bà nhấn mạnh.
Thế nhưng, sự quyết liệt của kẻ dẫn đầu lại chính là thứ thổi bùng lên ngọn lửa lo ngại về sức khỏe của cả một ngành công nghiệp.
Cổ phiếu của hãng xe điện Trung Quốc BYD sụt giảm trong các phiên giao dịch gần đây khi cuộc chiến giá cả tại Trung Quốc làm xói mòn biên lợi nhuận (Ảnh: X).
"Bóng ma" Evergrande và cuộc khẩu chiến nảy lửa
Ngay trong ngày BYD tuyên bố giảm giá, ông Ngụy Kiến Quân, Chủ tịch tập đoàn Great Wall Motors, đã gióng lên một hồi chuông cảnh báo đanh thép khi nói về nguy cơ xuất hiện một "Evergrande trong ngành ô tô".
Ông chỉ trích gay gắt những công ty đang "nghiện đốt tiền để giành thị phần", lạm dụng vốn vay để mở rộng một cách mù quáng mà bỏ qua lợi nhuận và sự sáng tạo cốt lõi. "Nếu môi trường thay đổi, chuỗi vốn của họ có thể đứt gãy", ông cảnh báo về một cú sụp đổ có thể gây tổn thất việc làm và chấn động cả chuỗi cung ứng.
Lời cảnh báo như một gáo nước lạnh dội thẳng vào BYD. Ngay lập tức, ông Lý Vân Phi, Tổng giám đốc thương hiệu của hãng, đã đăng đàn phản pháo trên mạng xã hội Weibo.
"Tôi vừa tức giận vừa thấy nực cười", ông viết. "Nếu tỷ lệ nợ trên tài sản 70% của BYD bị xem là rủi ro, vậy các ông lớn như Ford (84%), General Motors (76%) và cả đối thủ Geely (68%) thì sao?". Ông Lý khẳng định các khoản nợ phải trả của BYD thấp hơn nhiều đối thủ và nhấn mạnh tiềm năng vươn ra toàn cầu của xe điện Trung Quốc.
Cuộc khẩu chiến nảy lửa này không chỉ là lời qua tiếng lại giữa hai đối thủ mà nó còn phơi bày 2 triết lý kinh doanh đối nghịch và nỗi lo sợ về một mô hình tăng trưởng dựa trên đòn bẩy tài chính quá lớn.
Trước nguy cơ cuộc chiến giá biến thành một vòng xoáy "tự sát tập thể", chính quyền Bắc Kinh đã không thể ngồi yên. Bộ Công nghiệp và Công nghệ Thông tin (MIIT) đã phải ra văn bản yêu cầu các doanh nghiệp "tránh cạnh tranh hỗn loạn" và duy trì trật tự thị trường.
Tờ Nhân dân Nhật báo, cơ quan ngôn luận của Đảng Cộng sản Trung Quốc, cũng đưa ra lời cảnh báo sâu sắc, đó là người tiêu dùng sẽ không phải là người hưởng lợi cuối cùng.
Cuộc chiến giá sẽ buộc các hãng xe phải cắt giảm chất lượng linh kiện, dịch vụ hậu mãi và ngân sách cho nghiên cứu phát triển (R&D) - những yếu tố quyết định tương lai của ngành. Bằng chứng rõ nhất là biên lợi nhuận ròng trung bình của toàn ngành đã giảm từ 5% (năm 2023) xuống chỉ còn 4,3% trong năm 2024.
Bóc tách những con số giữa báo cáo và thực tế
Nhìn bề ngoài, BYD vẫn là một tượng đài vững chắc. Báo cáo tài chính năm 2024 cho thấy lợi nhuận ròng tăng 34%, doanh thu tăng 29%. Đáng chú ý, dù tổng nợ tăng, tỷ lệ nợ trên tài sản lại giảm xuống còn 74,64%. Con số này vẫn thấp hơn nhiều đối thủ như Nio (87,45%).
Tuy nhiên, một báo cáo từ hãng nghiên cứu GMT Research lại vẽ nên một bức tranh đáng lo ngại hơn nhiều. Họ cho rằng nợ ròng thực tế của BYD có thể cao gấp nhiều lần con số công bố, lên tới 323 tỷ nhân dân tệ. Bí mật nằm ở hệ thống tài chính chuỗi cung ứng có tên Dilink. GMT cáo buộc BYD có thể đã sử dụng hệ thống này để che giấu một lượng lớn "nợ ngoài bảng cân đối", thực chất là trì hoãn thanh toán cho các nhà cung cấp để làm đẹp sổ sách và dòng tiền.
Trong bối cảnh đó, một quy định mới của chính phủ Trung Quốc có hiệu lực từ ngày 1/6, yêu cầu tất cả doanh nghiệp phải thanh toán cho nhà cung cấp trong vòng 60 ngày, được xem là một đòn giáng mạnh vào các mô hình tài chính thiếu minh bạch. Quy định này có thể buộc các khoản nợ "giấu kín" phải lộ diện, và tỷ lệ nợ của nhiều hãng xe được dự báo sẽ tăng lên trong các báo cáo tới.
Cuộc chiến giá của BYD là một minh chứng sống động cho sự khốc liệt đến nghẹt thở của thị trường xe điện Trung Quốc - một thị trường dư cung nghiêm trọng, nơi tăng trưởng nhanh không đồng nghĩa với bền vững.
Trong cuộc đua giành giật từng chút thị phần, ranh giới giữa một chiến lược kinh doanh táo bạo và một canh bạc tài chính liều lĩnh đang trở nên mong manh hơn bao giờ hết. Cuối cùng, câu hỏi lớn nhất vẫn còn bỏ ngỏ: Liệu "ông vua" BYD có thể dẫn dắt ngành công nghiệp vượt qua cơn bão hay chính mình sẽ bị cuốn vào vòng xoáy do chính mình tạo ra?
