Air India từng muốn cải tổ đội bay trước thảm họa rơi máy bay

Air India lao đao sau vụ tai nạn hàng không thảm khốc tại Ấn Độ. Ảnh: Reuters.

Ngày 12/6, một sự cố rơi máy bay nghiêm trọng của hãng hàng không Air India tại Ahmedabad, Ấn Độ đã khiến hơn 260 người thiệt mạng, bao gồm cả hành khách, phi hành đoàn và người dưới mặt đất.

Vụ rơi máy bay của Air India đã đẩy hãng hàng không này vào cuộc khủng hoảng nghiêm trọng nhất từ trước đến nay, đồng thời giáng một đòn mạnh vào nỗ lực cải tổ hình ảnh và hiện đại hóa đội bay mà Tata Group - công ty mẹ của Air India - đang theo đuổi.

Quá khứ đầy biến động

Từng là biểu tượng một thời với linh vật maharajah, máy bay trang trí lộng lẫy và dịch vụ thượng hạng do người sáng lập JRD Tata - phi công thương mại đầu tiên của Ấn Độ - gây dựng, Air India đã trượt dốc không phanh kể từ giữa những năm 2000, khi khủng hoảng tài chính liên tiếp ập đến.

Trong quá khứ, hãng bay Air India cũng từng gây ra 2 vụ tai nạn hàng không chấn động, khiến hàng trăm người thiệt mạng.

Năm 2010, khi một chuyến bay Boeing 737 của Air India đã trượt khỏi đường băng tại một sân bay nội địa và lao xuống khe núi, khiến 158 người thiệt mạng. Năm 2020, một máy bay thuộc hãng hàng không giá rẻ Air India Express cũng bị trượt khỏi đường băng, làm 21 người tử vong.

Không ít lần, hãng bay này vận hành những máy bay thân rộng với khoang thương gia xuống cấp nghiêm trọng, thậm chí phải để nhiều chiếc Boeing 787 Dreamliner mới nằm đất vì thiếu linh kiện.

Hãng hàng không Air India từng gây ra hai sự cố hàng không nghiêm trọng vào năm 2011 và 2020. Ảnh: Reuters.

Khi Tata Group tiếp quản, Tổng giám đốc Campbell Wilson mô tả tình trạng của Air India là “hỗn độn toàn diện”, tiết lộ rằng một số máy bay vẫn chưa được nâng cấp nội thất kể từ khi bàn giao năm 2010-2011, Reuters cho biết.

Theo Bộ Hàng không Dân dụng Ấn Độ, Air India hiện chiếm 30% thị phần vận tải nội địa, sở hữu 198 máy bay, trong đó 27 chiếc có tuổi đời 10-15 năm và 43 chiếc đã quá 15 năm. Riêng Air India Express có 101 máy bay, với 37% trong số đó đã hoạt động trên 15 năm.

Chiếc máy bay gặp nạn hôm 12/6 được xác định đã 11 năm tuổi, theo dữ liệu từ Flightradar24. Trong khi đó, các đối thủ như IndiGo lại khai thác đội bay hiện đại hơn nhiều.

Dù đã đặt mua 570 máy bay mới và đang đàm phán mua thêm hàng chục chiếc nữa, Air India vẫn bị dư luận chỉ trích gay gắt. Hành khách thường xuyên đăng tải hình ảnh ghế bẩn, tay vịn gãy, hệ thống giải trí hỏng và khoang máy bay nhếch nhác lên mạng xã hội.

Tại Anh, Air India bị xếp hạng là hãng hàng không tệ nhất về thời gian trễ chuyến, với trung bình mỗi chuyến bay xuất phát muộn gần 46 phút trong năm 2024, theo phân tích dữ liệu của Cơ quan Hàng không Dân dụng Anh do hãng tin PA công bố hồi tháng 5.

Kể từ năm tài chính 2019-2020 đến nay, Air India liên tục báo lỗ. Riêng năm 2023-2024, hãng ghi nhận khoản lỗ ròng 520 triệu USD trên doanh thu 4,6 tỷ USD.

Đòn giáng mạnh vào kế hoạch cải tổ

Sau khi tiếp quản Air India từ chính phủ vào năm 2022, Tata Group đã công bố kế hoạch cải tổ đầy tham vọng nhằm khắc phục nhiều năm đầu tư yếu kém, đội tàu già cỗi và lỗi thời, với mục tiêu như Tổng giám đốc điều hành Campbell Wilson nhiều lần nhấn mạnh: Đưa Air India trở thành hãng hàng không đẳng cấp thế giới, sánh ngang với những tên tuổi như Emirates.

Kế hoạch tái thiết toàn diện nhằm giải quyết hàng loạt vấn đề tồn đọng, từ các chuyến bay thường xuyên chậm trễ, khách hàng phàn nàn, thiếu linh kiện thay thế, lịch giao máy bay mới bị trì hoãn cho đến tình trạng thua lỗ triền miên.

“Máy bay hiện đại hơn và quy trình bảo dưỡng tốt hơn phải trở thành tiêu chuẩn sống còn của Air India. Họ cần đặc biệt chú trọng đến bảo dưỡng kỹ thuật - yếu tố từng khiến hãng này gặp nhiều tai tiếng trong quá khứ”, ông Vibhuti Deora, cựu chuyên gia pháp lý tại Cục Điều tra Tai nạn Hàng không Ấn Độ, nhận định.

Tổng giám đốc điều hành Air India Campbell Wilson đang đặt ra chiến lược cải tổ hình ảnh, đội bay và chất lượng dịch vụ của hãng hàng không. Ảnh: Reuters.

Tuy nhiên, trước khi có thể tiếp tục bất kỳ bước tiến cải tổ nào, Air India đang đối mặt với thử thách lớn nhất - điều tra một trong những thảm họa hàng không tồi tệ nhất lịch sử Ấn Độ.

“Với một hãng hàng không, yếu tố an toàn gắn liền với bản sắc thương hiệu là điều quan trọng nhất. Vụ việc này sẽ là cú sốc lớn, làm tổn hại nghiêm trọng đến hình ảnh Air India”, ông Dilip Cherian, chuyên gia truyền thông và đồng sáng lập công ty quan hệ công chúng Perfect Relations, nhận định.

Công ty mẹ có bị ảnh hưởng?

Trên thị trường chứng khoán, dù chịu áp lực bán sau 14h - thời điểm vụ tai nạn máy bay của Air India được công bố - cổ phiếu nhóm Tata không giảm mạnh. Giới phân tích nhận định đà giảm chủ yếu đến từ tâm lý phòng thủ trên thị trường toàn cầu và hoạt động chốt lời ngắn hạn, thay vì phản ứng hoảng loạn liên quan đến ngành hàng không.

Các chuyên gia thị trường cho rằng dù vụ việc là một thảm kịch nghiêm trọng về con người, khó có khả năng tạo ra rủi ro tài chính mang tính hệ thống đối với Tata Group hay các công ty niêm yết trực thuộc.

Air India hiện vận hành như một pháp nhân độc lập, và mọi nghĩa vụ phát sinh từ tai nạn, thiệt hại máy bay, bồi thường hành khách đến kiện tụng... đều được bảo hiểm hàng không chi trả, theo phân tích của các chuyên gia theo dõi tập đoàn này.

“Trừ khi có hậu quả về mặt pháp lý dẫn đến việc siết kiểm tra đội bay hoặc hạ xếp hạng an toàn bay trong thời gian dài, thì sự cố này không gây ảnh hưởng đến bảng cân đối tài chính của các công ty thuộc Tata Group”, một chuyên gia giấu tên cho biết.

Dù gây thiệt hại nghiêm trọng về người, công ty mẹ Tata Group được dự đoán không gặp rủi ro tài chính nghiêm trọng. Ảnh: Reuters.

Một chuyên gia khác bổ sung rằng các cơ chế bảo hiểm và hỗ trợ từ khu vực công thường đủ sức hấp thụ những cú sốc như vậy trong ngành hàng không, đặc biệt tại các quốc gia như Ấn Độ, nơi chính phủ có vai trò sâu rộng trong việc giám sát an toàn và điều hành hàng không dân dụng.

Tuy nhiên, tâm lý thị trường có thể dao động nếu cơ quan quản lý hàng không ra khuyến cáo toàn hệ thống, hoặc tiến hành điều tra mở rộng đối với Boeing cùng các đơn vị cung ứng dịch vụ liên quan.

“Cho đến khi điều đó xảy ra, giới đầu tư nhiều khả năng sẽ coi đây là một bi kịch đau lòng nhưng tách biệt khỏi rủi ro tài chính trực tiếp”, vị chuyên gia này nhận định.